Kiedy chcemy zdobyć wiedzę, poszerzyć umiejętności, podnieść kwalifikacje, zwykle szukamy autorytetu, silnej osobowości, kogoś, kto mógłby być dla nas wzorem. Dla jednych będzie to rodzic, dla innych kolega, koleżanka, być może nauczyciel, wykładowca albo instruktor. Dla wielu osób zdobycie uprawnień Instruktora Narciarstwa PZN jest równoznaczne ze zdobyciem zawodu. Ten zawód kojarzy się z pracą w świetnej atmosferze i komfortowych warunkach: czyli w górach, na świeżym powietrzu… Jednak jest to tylko jedna strona medalu. W pracy instruktora nie wolno nigdy zapomnieć, że instruktor musi często radzić sobie z trudnymi, a nawet ekstremalnymi warunkami. Góry potrafią dostarczyć wielu pozytywnych wrażeń, dać dużo satysfakcji, jeśli wszystko idzie po naszej myśli, ale równocześnie nie znoszą słabości, braku kompetencji i bylejakości. Praca z uczniami w górach, to z jednej strony zastrzyk pozytywnej energii i zadowolenie z dobrze wykonanego zadania, ale także ogromna odpowiedzialność za ich zdrowie i życie. To, czy pracujemy z dzieckiem, czy z osobą dorosłą nie ma w tym przypadku znaczenia. Ważna jest rzetelna wiedza oraz umiejętności, które instruktor przekaże podopiecznym. Informacje przekazane w umiejętny sposób, pozostaną na bardzo długo.
Uczeń stara się naśladować mistrza, podpatruje, słucha, zadaje pytania. Może pytać o najprostsze rzeczy: o śnieg, wiatr, pogodę, ale też o budowę nart, ostrzenie krawędzi, przygotowanie ślizgów nart, o buty czy kurtkę narciarską. Instruktor jest często dla ucznia pierwszym, a tym samym najważniejszym źródłem informacji. Jeśli uczeń ma wątpliwości, będzie się starał je rozwiać szukając informacji właśnie u instruktora. Jeśli spotka się z problemem, rozwiązania poszuka u tego samego źródła. Bardzo często odpowiedź instruktora potraktuje jako pewnik, niejako prawdę „absolutną”. Tym większa jest odpowiedzialność związana z zawodem instruktora i tym większe wymagania rzetelności i kwalifikacji. Równie ważnym, jeżeli nie najważniejszym aspektem, który musi być brany pod uwagę, jest aspekt bezpieczeństwa. Nauka jazdy na nartach powinna być przyjemnością. Jednak nawet podczas najłatwiejszych ćwiczeń trzeba pamiętać o ewentualnych zagrożeniach i być przygotowanym do szybkiej, prawidłowej i skutecznej reakcji w razie jakiegokolwiek niebezpieczeństwa. Instruktor jest odpowiedzialny zdrowie i za życie ucznia od momentu rozpoczęcia zajęć na śniegu, aż do ich ostatniej minuty. Dlatego instruktor powinien posiadać szeroką wiedzę i odpowiednie umiejętności; po pierwsze z zakresu narciarstwa, po wtóre wiadomości teoretyczne oraz praktyczne z zakresu zapewniania bezpieczeństwa w górach i na stokach narciarskich. Takiej wiedzy nie zdobywa się w ciągu krótkiego kursu czy szkolenia. Można ją nabyć podczas długiego, systematycznego doskonalenia się. Są to wiadomości, które niejako wchodzą w krew, jeśli uczciwie przejdziemy przez kolejne szczeble kursów kadrowych. Zwieńczeniem tej nauki jest Centralny Kurs Instruktorski. CKI to prawie trzy tygodnie spędzone zarówno na stoku, jak i w sali wykładowej. To trzy tygodnie sprawdzianów, zawodów i egzaminów, po których, jak podają statystyki około 2/3 uczestników zdobywa odznakę Instruktora PZN.
Co należy wiedzieć i umieć, decydując się na CKI? Co, jak i gdzie ćwiczyć, aby bez kłopotów zdać egzaminy? Jakie książki przeczytać? O czym pamiętać, wybierając się na CKI? Na te pytania postaram się odpowiedzieć w tym artykule.
Kurs teoretyczny na państwowy stopień instruktora rekreacji jest organizowany przez SITN i odbywa się zwykle w Krakowie przed każdym sezonem narciarskim. Kurs odbywa się podczas dwóch weekendowych sesji. Osoby, które mają kłopot z dotarciem do Krakowa, mogą skorzystać z ofert Akademii Wychowania Fizycznego w całym kraju. Uczelnie te posiadają uprawnienia do organizacji takich szkoleń.
Program kursu obejmuje podstawy teoretyczne z następujących dziedzin:
Aktywne uczestnictwo w tej części kursu pozwala na pozytywne zdanie końcowych egzaminów. Jest ich kilka i odbywają się w formie pisemnej, po każdym bloku tematycznym.
W programie tej części znajdują się elementy praktyczne (doskonalenie pokazu elementów technicznych, jazda terenowa, sprawdzian sportowy SL i GS) oraz elementy teoretyczne (analiza techniki, „Program Nauczania Narciarstwa”, Narciarski Regulamin Sportowy, seminarium – Sprzęt i ekwipunek narciarski).
Decydując się na uczestnictwo w tej części CKI, należy być dobrze „rozjeżdżonym” na nartach, mieć dobre i dobrze przygotowane narty, ochraniacze na golenie i ręce do slalomu oraz kask. Posiadanie dwóch par nart (slalomowych i gigantowych) bardzo ułatwia zaliczenie części sportowej, ale nie jest konieczne. Jeśli jednak będzie trzeba wybrać tylko jeden rodzaj nart, to lepiej sprawdzą się narty o dłuższym promieniu skrętu (ok. 16-18 m), szczególnie przy pokazie ewolucji i podczas GS. Istotne znaczenie dla oceny jazdy technicznej ma ubiór. Zarówno spodnie jak i kurtka powinna eksponować ruchy narciarza. Stroje luźne i szerokie o jednolitych barwach mogą skutecznie ukryć istotne elementy pokazu.
Warto przed kursem poświęcić trochę czasu na jazdę po stokach o zróżnicowanym nachyleniu i przygotowaniu. Największą bolączką wielu kursantów jest brak umiejętności jazdy po stromych trasach. Tacy kursanci bardzo często potrafią pokazać wszystkie ewolucje na łagodnym i dobrze przygotowanym stoku. Niestety, gdy pojawia się trudna trasa – zaczynają się „schody”. Pojawiają się podstawowe błędy, jak u początkujących narciarzy (nadmierne odchylenie ciała, za szerokie prowadzenie nart, prowadzenie nart w skręcie śladem hamującym, brak panowania nad prędkością). Te braki są jeszcze bardziej znaczące dla wyniku egzaminu sportowego. Osoby radzące sobie z jazdą slalomem na łagodnych stokach, nie są w stanie przejechać slalomu w wymaganym czasie na trasie stromej.
Aby przygotować się do jazdy na różnych stokach, zachęcam do kursów przygotowujących do CKI, a organizowanych przez szkoły narciarskie z licencją SITN-PZN. Na takich szkoleniach można doskonalić jazdę sportową oraz jazdę techniczną pod okiem instruktorów lub instruktorów wykładowców. Warto również sprawdzać się na różnych zawodach amatorskich, które odbywają się w wielu miejscach w całej Polsce.
Innym sposobem samodoskonalenia jest nagrywanie i oglądanie swoich przejazdów. Należy swoje przejazdy porównać z pokazami Demo Teamu, które można znaleźć na płycie dołączonej do Programu Nauczania. W tym wypadku doskonalimy umiejętność prawidłowej analizy przejazdu i uczymy się stosować odpowiednie środki zaradcze na zauważone błędy.
Poza elementami praktycznymi na części techniczno-sportowej CKI odbywają się zajęcia teoretyczne zwieńczone egzaminem pisemnym i ustnym. Przebrnięcie przez to bardzo ułatwia dobra znajomość aktualnego Programu Nauczania Narciarstwa Zjazdowego (rozdział Technika oraz Nauczanie Narciarstwa). Dwa wspomniane rozdziały najlepiej znać „na wyrywki” przed przyjazdem na tę część CKI. Rozpoczynając naukę dopiero podczas kursu, zdanie egzaminów staje się trudniejsze. Podczas części techniczno-sportowej CKI obowiązuje również znajomość Narciarskiego Regulaminu Sportowego (NRS) – część dotycząca konkurencji zjazdowych (zasady ogólne, DH, SG, GS, SL), skoków, biegów oraz kombinacji. Przed wyjazdem na kurs można spróbować poczytać regulamin NRS, ale bardziej przyjazną formą poznania przepisów jest świadome oglądanie różnego typu zawodów transmitowanych w telewizji. Ważne jest, aby starać się śledzić praktyczne zastosowanie obowiązujących przepisów.
W ostatnich dniach tej części kursu odbywają się egzaminy teoretyczne – dwa pisemne i jeden ustny. Pierwszy dotyczy zagadnień techniki (pisemny i ustny), a drugi sprawdza znajomość NRS. Podczas egzaminu ustnego można spodziewać się pytań dotyczących różnych tematów z analizy techniki – rozumienia pojęć podstawowych, opisu prawidłowego wykonania określonego skrętu, rozróżniania błędnych sekwencji ruchów, itp.
Po pozytywnie ukończonej drugiej części Centralnego Kursu Instruktorskiego przychodzi kolej na część metodyczną. Do tej części można przystąpić w tym samym sezonie lub w roku następnym.
Podstawowym zadaniem dla prowadzących zajęcia jest nauczyć przyszłych instruktorów, jak uczyć. Wszystkie zagadnienia dotyczą metodyki, dydaktyki, umiejętności skutecznego przekazu informacji, umiejętności współpracy, itp. Osoby posiadające zdolność płynnego i wyraźnego mówienia mają zwykle łatwiej niż pozostali. Należy znać opisy wszystkich ewolucji znajdujących się w Programie Nauczania oraz potrafić demonstrować prawidłowe oraz błędne ich wykonanie. Mimo iż wszyscy kursanci mają za sobą pozytywnie zdane egzaminy z wcześniejszej części kursu, to ogromnym problemem pozostaje dla wielu z nich opis ewolucji. Myli się kolejność elementów, zapominane są te składowe ruchu, które mają wpływ na skuteczność danej ewolucji. Na tym etapie szkolenia przydają się wygodne buty narciarskie i niewymagające narty.
Z zakresu teorii dużym kłopotem jest brak znajomości dydaktyki i metodyki. Idąc na kurs, warto być już zaznajomionym z działem „Metodyka” oraz „Bezpieczeństwo” z Programu Nauczania. Oprócz tego warto znać między innymi takie książki jak: „Narty” Andrzeja i Janusza Lesiewskich, „Narty 2 - co każdy narciarz wiedzieć powinien” Zbigniewa Stanisławskiego, „Bezpieczeństwo w górach – ratownictwo” Adama Maraska.
Gdzie i jak przygotowywać się do tej części CKI? Przede wszystkim zdobywać doświadczenie w nauczaniu pod okiem doświadczonych Instruktorów PZN i Instruktorów Wykładowców. Zdobywać i doskonalić to doświadczenie w okresie pomiędzy kursem Pomocnika Instruktora PZN a CKI. Stopień Pomocnika Instruktora nadawany po wcześniejszych kursach ma dodatkowe rozszerzenie: stażysta. Zachęcamy do stażu w licencjonowanych szkołach narciarskich. Tam podczas pierwszych lekcji prowadzonych pod okiem Instruktora PZN danej szkoły doskonalicie niezbędne umiejętności przydatne w części „metodycznej” kursu instruktorskiego. Należy spróbować nagrywać prowadzone lekcje, aby móc znaleźć swoje mocne i słabe strony w przekazywaniu informacji. Próbować uczyć stosując jak największą ilość ćwiczeń dostosowanych do potrzeb danego ucznia. Warto w związku z tym mieć w swoim warsztacie pracy szeroki wachlarz ćwiczeń. Trzeba wiedzieć, jakie ćwiczenia można zastosować do określonych błędów, starając się nauczyć, poprawić i doskonalić różne elementy narciarstwa. Można je zdobyć podpatrując pracę innych instruktorów oraz studiując literaturę z tym związaną, np. „Rozgrzewka narciarska” Floriana Parnickiego, czy „Uczę dzieci jazdy na nartach” – Niemieckiego Związku ds. Nauczania Narciarstwa.
Podczas tygodniowej, metodycznej części CKI, odbywają się również wykłady z historii. Kto skonstruował pierwsze narty? Gdzie odbyły się pierwsze zawody narciarskie? Kogo uznajemy za prekursora narciarstwa w Polsce? Jak rozwijało się narciarstwo na świecie? Na te i wiele innych, ciekawych pytań, można uzyskać odpowiedzi w czasie zajęć z historii narciarstwa.
Podobnie jak w części techniczno-sportowej CKI, poza egzaminami praktycznymi, polegającymi na prowadzeniu indywidualnych oraz grupowych zajęć na śniegu, kursanci podchodzą do egzaminów teoretycznych. Pierwszy egzamin pisemny dotyczy metodyki nauczania narciarstwa, drugi historii oraz rozwoju technik narciarskich, a trzeci egzamin dotyczy bezpieczeństwa w górach i na stokach. Egzamin praktyczny z tej części kursu odbywa się podczas całego kursu, podczas wszystkich zajęć. Kursant jest oceniany każdego dnia na bieżąco, a końcowa ocena z praktyki składa się z ocen cząstkowych.
Po pozytywnym złożeniu wszystkich egzaminów końcowych otrzymuje się legitymację Instruktora PZN. Otrzymany stopień uprawnia do samodzielnego szkolenia. Można również ubiegać się o legitymację IVSI (Międzynarodowego Instruktora Amatora) i dalej szkolić się na stopień Instruktora Zawodowego (ISIA).
Wszystkim rozpoczynającym zdobywanie uprawnień instruktorskich życzę powodzenia licząc, że powyższe wskazówki będą dla nich przydatne.
